Dit is deel 3 in een serie van 5 over de gevoeligheden van hoogbegaafde leerlingen.

De basis voor deze artikelen is de theorie van Dabrowski. Hoogbegaafden mensen staan volgens Dabrowski gemiddeld gezien meer open voor prikkels. Bij jonge kinderen zou het voorkomen van dit soort gevoeligheden een goede voorspeller zijn van hoogbegaafdheid. Hij heeft vijf gevoeligheden benoemd: de emotionele, zintuiglijke, psychomotorische, intellectuele en fantasievolle gevoeligheid. In deze artikelen worden ze ook in deze volgorde behandeld.

 Elk artikel start met wat algemene punten over de gevoeligheden. Daarna wordt aandacht besteed aan één van de vijf gevoeligheden: wat is het, wat is het talent, wat kan er in de weg zitten, wat kun je ermee op school.

Goed om te weten over de gevoeligheden

Er zijn een paar algemene punten die ik op een rij wil zetten over deze theorie:

  • De gevoeligheden zijn nadrukkelijk GEEN last. Ze zijn er, net als je haarkleur of je voorkeuren wat betreft eten. Natuurlijk kan het zo zijn dat de persoon zelf of zijn omgeving er last aan ondervindt. Maar de gevoeligheden zijn niet standaard gekoppeld aan problemen.
  • De gevoeligheden hebben het in zich om een talent te zijn. In potentie is er een mooie eigenschap aanwezig. En zoals dat met potentie gaat, deze kan tot uiting komen of niet. Iemand met zeer goede coördinatie en lenigheid kan in potentie wellicht een profvoetballer worden. Maar zolang er geen bal wordt aangeraakt, komt dit niet tot uiting.
  • De gevoeligheden kunnen tot intensief gedrag leiden. Let op: intensief/heftig als je gaat vergelijken met anderen! Op school en in onze cultuur is zelfbeheersing belangrijk, en ook jezelf aanpassen aan de groep waarderen wij. Hierdoor kunnen leerlingen die intensief gedrag vertonen onrijp lijken. Wellicht denkt de omgeving zelfs aan een stoornis bij het observeren van het gedrag.
  • Ontspanning kun je alleen bieden wanneer er sprake is van overprikkeling. Er wordt regelmatig gedacht dat kinderen met gevoeligheden altijd behoefte hebben aan rust, een prikkelarme omgevingen. Dit hoeft helemaal niet zo te zijn. Pas als iemand overprikkeld is, is het goed om te kijken hoe er weer ontspannen kan worden. Bijvoorbeeld door prikkels weg te nemen. In andere situaties kunnen prikkels juist stimulerend werken.

Wat is psychomotorische gevoeligheid?

Iemand met psychomotorische gevoeligheid heeft een hoog energieniveau. Deze personen zijn bewegelijk en hebben behoefte aan activiteit. Die activiteit kan prima samengaan met opletten of luisteren. Het lijkt haast wel of de motorische impulsen de alertheid vergroten in plaats van af te leiden. Het kan simpel gaan om wiebelen met een been of friemelen met een stressbal.

Leerlingen met een psychomotorische gevoeligheid kunnen heel enthousiast reageren. Ze genieten ook van competitie-elementen. Niet omdat ze per se willen winnen, maar door het hoge energieniveau dat optreedt in de groep en bij henzelf.

Wat is het talent van psychomotorische gevoeligheid?

Wanneer je een leerling met een hoog energie niveau in de klas hebt, dan kan deze heel goed een aanstekelijke rol hebben bij nieuwe activiteiten. De energie en het enthousiasme stralen ervan af. Mits we dit positief waarderen kan het energieniveau bij de gehele groep omhoog borrelen.

Er is een hoge gedrevenheid bij de leerling waardoor deze niet lang zal blijven hangen in passiviteit. Motivatie is niet vaak een probleem zolang er de mogelijkheid is om het hoge energieniveau in te zetten.

 Wanneer er sprake is van een psychomotorische gevoeligheid zijn deze mensen in staat om ergens mee bezig te zijn én tegelijkertijd heel goed op te letten. Ze combineren activiteit heel goed met een specifieke focus op hun omgeving.

 

Wat kan er in de weg zitten?

Het hoge energieniveau kan tot uiting komen op een moment waarop dit niet gewenst is. Zo is een vinger opsteken voor je mag praten een hele beproeving. Soms zie je leerlingen dan met heel hun lijf bewegen, zoals wippen op de stoel of schudden met de vinger terwijl ze proberen hun mond te houden. Daarnaast kunnen ze heel snel praten waardoor ze minder goed te volgen zijn.

Dat deze leerlingen goed kunnen opletten terwijl ze iets anders doen, kan voor de andere leerlingen juist afleidend zijn. Vaak richten we ons dan tot de leerling om hem of haar te verzoeken rustig te worden. In groepsverband is het hoge energieniveau op zo’n moment eerder een last dan een talent.

De leerling kan ook teleurgesteld raken in de passiviteit van klasgenoten. Zeker bij competitieve activiteiten wil de psychomotorisch gevoelige leerling graag dat anderen zich ook volledig inzetten. Het is een leerdoel voor ze om het energieniveau van anderen niet te veroordelen en te zien dat iedereen een ander energieniveau kan hebben in hetzelfde moment.

 

Wat kun je op school bieden om dit talent te ondersteunen?

Leerlingen met een psychomotorische gevoeligheid kunnen we aandacht geven door:

 

  • Te laten merken dat je hun psychomotorische gevoeligheid accepteert en dat je je best wilt doen om hier rekening mee te houden. Dit betekent niet dat je alles rondom bewegelijkheid of het praten voor hun beurt moet toestaan. Maar wel dat je helpt het hoge energieniveau zo kanaliseren dat dit past binnen de schoolse setting. Het is samen zoeken naar een prettige balans waarbij je deze gevoeligheid ook geregeld als talent benadert.
  • Bekijk welke lesactiviteiten met meer beweging uitgevoerd kunnen worden. Je ziet dat er in het onderwijs sowieso al meer aandacht aan het ontstaan is voor bewegen, omdat veel stilzitten niet goed is voor de ontwikkeling. Heel fijn voor de hele klas!
    Heel veel energizers zijn natuurlijk waardevol, maar kijk ook eens naar het uitvoeren van een Loopdictee, springflitsen, handelend rekenen (bv. via een winkeltje, en ja, dat kan ook in de bovenbouw), loopopdrachten in of buiten de school of google eens op het Zweedse loopspel.
  • Regelmatig, op een sportieve manier, competitie elementen invoeren tijdens de dag. De tafelgroepjes kunnen prima een team vormen en de opdrachten die hierboven staan kunnen zo nu en dan ook binnen een competitie uitgevoerd worden.
  • Gun de psychomotorisch gevoelige leerling(en) de kans om zich te ontwikkelen als sportieve coach. Kijk voor inspiratie maar eens naar Nathan Rutjes! Voor de hele klas is dit waarschijnlijk inspirerend. Persoonlijk kan ik nog steeds wel eens een dosis sportiviteit gebruiken 😉 Hoe blijft een competitie leuk en speels zonder te gaan denken dat ‘je leven ervan afhangt’. Iets wat je soms ook bij leerlingen ziet gebeuren. Zie begeleiding op dit gebied als zeer waardevol en besteed er tijd en aandacht aan. Ook fijn in het kader van perfectionisme en faalangst.
  • Help de leerling zo nu en dan te evalueren. Zo gaat de leerling zien hoe hij zijn activiteit naar een hoger niveau kan brengen. Wie heel fanatiek aan de slag gaat, is niet per se ook op de meest handige manier bezig. Alleen veel doen leidt niet automatisch tot een goed resultaat. Je kunt de leerling wel prima laten starten zonder dat er een volledig plan gemaakt is. We denken nog wel eens dat je eerst alles moet hebben uitgedacht voordat je echt kan beginnen. Maar dit is niet noodzakelijkerwijs nodig. Het is soms heel handig om alvast te starten en dan een pauze in te lassen om te kijken of je nu je plan kunt opstellen of kunt bijstellen wat je vooraf had bedacht. Laat doen & denken goed samen opgaan.

Heb jij nog meer ideeën over passende activiteiten? Dan zouden wij het erg leuk vinden als je een reactie onder dit blog wilt plaatsen. Zo inspireren we elkaar tot nog meer talentontwikkeling!

We vinden het fijn als je onze blogs deelt. Voor veel blogs hebben we een PDF gemaakt. Je kunt dit dan downloaden en delen: de bronvermelding staat daarin.

Let op: wij hebben dyslexie en je wordt in onze teksten dus met onze imperfectie geconfronteerd 🙂 . We kiezen voor gratis veel leesvoer maken zonder extra kosten.

Niks missen?

Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.

Heel fijn als je de informatie deelt!