Hoogbegaafde mensen hebben over het algemeen een sterke behoefte om betekenis te geven aan hun leven. Een behoefte die, als ze hem niet kunnen bevredigen, zware gevolgen kan hebben voor hun welzijn.

Nu begint er vanuit psychologisch onderzoek steeds meer bekend te worden over deze behoefte. En blijkt het een behoefte te zijn die alle mensen bindt. Onze obsessie voor geluk maakt ons niet gelukkig valt te lezen in het boek ‘De kracht van betekenis’ van Emily Esfahani Smith. Betekenis geven maakt het leven voor iedereen de moeite waard.

Vier pijlers voor het ervaren van betekenis

In het boek worden de volgende 4 pijlers genoemd:

• Ergens bij horen
• Een doel hebben dat je motiveert om iets aan de wereld bij te dragen (hoe klein ook)
• Een levensverhaal kunnen vertellen waardoor je ervaringen samenhang krijgen en dus betekenis
• Transcendentie: gebeurtenissen waardoor je boven het alledaagse uitstijgt (het ervaren van verwondering, genieten van kunst of het ervaren van spiritualiteit).

Zes lesideeën om betekenis te geven in de kerstperiode

Als kind kun je al leren over hoe je betekenis kunt geven. Wij denken dat de kerst een passende periode is om kinderen handvatten te geven om aan deze behoefte tegemoet te komen. Vandaar een aantal lesideeën die passen bij kerst, maar ook buiten deze periode te gebruiken zijn (soms met wat aanpassingen).

1 De cirkel van invloed + in actie

Het kan enorm frustrerend zijn om je druk te maken over zaken waar je geen invloed op hebt. Ook al op jonge leeftijd kunnen kinderen zich al flink druk maken over grote zaken in de wereld. Denk aan hoe de mens met het milieu omgaat of aan de oorlogen die zoveel leed veroorzaken in de wereld.

Het kan daarom heel zinvol zijn om de kinderen de cirkel van betrokkenheid en invloed uit te leggen. Hieronder vind je er een afbeelding van. Let op, het is niet zo dat de cirkels er voor iedereen hetzelfde uitzien.

Meestal is het zo dat de cirkel van betrokkenheid groot is en dat je cirkel van invloed er (deels) invalt. Kortom je kunt je betrokken voelen bij zaken waar je helemaal geen invloed op hebt. Als je kijkt naar het voorbeeld van de milieuproblemen, dan is het helaas zo dat één persoon geen invloed heeft op het gedrag van de mensheid als geheel.

Zoom daarna in op de cirkel van invloed, want daar zitten de mogelijkheden. Zeker als het mogelijk is om de cirkels van verschillende mensen te laten overlappen.

Het levert een prachtig gesprek op als je de cirkel kort aan een groep uitlegt en een open gesprek aangaat. Laat je verrassen door wat kinderen inbrengen en sta open voor ideeën die ontstaan. En besluit als het even kan om binnen jullie cirkel van invloed ook echt ergens mee aan de slag te gaan. Natuurlijk mag deze actie met kerst te maken hebben, maar kijk ook verder dan kerst.

De kinderen leren hoe ze vanuit de cirkel van invloed de kinderen ideeën daadwerkelijk kunnen uitvoeren. Denk aan het zoeken van de juiste mensen voor hulp, het maken van een takenlijst en planning en het voeren van een goed overleg met alle betrokkenen.

Leg de kinderen ook uit dat het belangrijk is om goed voor zichzelf te zorgen. Je cirkel van invloed zal kleiner worden als je geen aandacht besteedt aan jezelf. Iemand die niet goed slaapt of eet heeft minder energie om in actie te komen.

2 Een geheime vriend

Via lootjes trekken ontdek je van wie jij de komende periode de geheime vriend bent. Met de kinderen kun je zo op een speelse manier aandacht besteden aan vriendschap en wat daar bij komt kijken. Wat doen vrienden? En doe je dat alleen voor vrienden? Wanneer doe je iets voor iedereen?

En wat doet een geheime vriend? Daar kun je zelf al een aantal suggesties voor op een rij zetten, zoals:

• Complimentje geven
• Spullen pakken / helpen zoeken
• Iets delen (kerstkransje)
• Een geheime brief / kerstkaart sturen

Reken maar dat de kinderen zelf heel veel ideeën hebben over lieve acties.

En deze verdient ook aandacht: hoe voorkom je dat je ‘ontdekt’ wordt als geheime vriend? Door voor meerdere mensen iets vriendelijks te doen natuurlijk! ?

3 Geven zonder te willen ontvangen

In het kader van iets doen voor een ander, kan het heel leuk zijn om met je klas voor alle andere klassen een cadeautje te maken (denk aan een kerstengel, hanger voor in de kerstboom of een zelfgemaakte kerstkaart) zodat jullie de klassen langs kunnen om iets te geven.

Iets doen voor een ander, al is het maar klein, heeft een positief effect op jezelf. (en is daarmee misschien wel egoïstisch?!). Door geheime cadeautjes te maken zal er ook eerder een saamhorige sfeer in de klas ontstaan.

Maak het in een gesprek ook breder dan alleen de school. Wat kun je geven in je dagelijks leven? Welke voorbeelden kennen de kinderen van mensen die bijvoorbeeld aan vrijwilligerswerk doen. Welke banen bestaan er die in wezen ook aan deze behoeften voldoen? Hebben de kinderen voorbeelden van volwassen in hun omgeving die ze hierover kunnen interviewen?

4 Sfeer als klassenthema

Veel mensen houden van de kerstsfeer (vrede op aarde). Maak van Sfeer eens een klassenthema. Wat is het? Hoe beïnvloed je sfeer? Hoe voel je hem aan? Welke verschillen zijn er tussen mensen?

Sfeer hangt nauw samen met wat we denken en daardoor voelen. Bij kerst denken veel mensen aan gezelligheid en daarvan krijgen ze een fijn gevoel. Welke dingen associëren we nog meer met vrolijkheid, liefde en gezelligheid?

Er zullen kinderen zijn die veel details kunnen geven over dit onderwerp. Denk aan de hoogsensitieve kinderen. Het kan ook zijn dat juist voor hun woorden soms te kort schieten. Over sfeer praten kan dan houvast geeft om hier steeds beter met hun omgeving over te praten.

Let op, deze kinderen zijn heel gevoelig voor jouw acceptatie. Sta jij werkelijk open voor hun inbreng? Zo niet, dan zullen ze zich niet bloot geven.

5 Verhalen beleven en bespreken

Er bestaan een hele hoop (kerst-) verhalen waarin belangrijke waarden en normen vorm krijgen. Denk bijvoorbeeld aan het prentenboek De Kleine Kerstman, Frederik (bekijk hier een filmpje van het verhaal) of Kerstmis in de stal. Bespreek dit type verhalen eens uitgebreid na. Denk aan het bespreken van:

• Wat raakt je in het verhaal?
• Hoe zouden de cirkels van betrokkenheid en invloed er uitzien voor de hoofdpersoon?
• Welke personages dragen positief bij aan de (kerst) sfeer welke niet? En hoe doen ze dat?
• Zorgen de personages ook goed voor zichzelf?
• Zouden deze verhalen ook in het echt plaats kunnen vinden? Op welke manier wel/niet?
• Kun je er iets van leren?

6 Tegenstellingen uitspelen

Naar aanleiding van het verhalen hierboven is het mogelijk om met de kinderen een drama-les te doen. Laat de kinderen (delen van) een verhaal naspelen. Dit hoeft niet direct voor de klas en je hoeft ook zeker niet alle stukjes te zien. Het gaat om het kort ervaren van de verschillende rollen.

Daarna is het heel leuk (en leerzaam) om het verhaal om te gooien. Hoe zou het verhaal gaan als de hoofdpersoon helemaal niet vriendelijk of goed was? Laat de kinderen dit in het extreme naspelen. Spelen betekent leren! Speel maar eens een rotzak, ervaar maar eens hoe het is om iemand pijn te doen. Wat gebeurt er? Hoe voelt het?

Bespreek daarna na hoe de ander dacht over de rotzak. Welke gedachtes zijn er over dit type personen? Wat kun je het beste doen als je zo iemand in het echte leven tegenkomt? Wil je zo zijn?

Kerst kan het hele jaar door!

Deze ideeën zijn niet alleen nuttig rondom de kerst. Gebruik ze wanneer en zo vaak je maar wilt!