Dit is deel 4 in een serie van 5 over de gevoeligheden van hoogbegaafde leerlingen.

De basis voor deze artikelen is de theorie van Dabrowski. Hoogbegaafden mensen staan volgens Dabrowski gemiddeld gezien meer open voor prikkels. Bij jonge kinderen zou het voorkomen van dit soort gevoeligheden een goede voorspeller zijn van hoogbegaafdheid. Hij heeft vijf gevoeligheden benoemd: de emotionele, zintuiglijke, psychomotorische, intellectuele en fantasievolle gevoeligheid. In deze artikelen worden ze ook in deze volgorde behandeld.

 Elk artikel start met wat algemene punten over de gevoeligheden. Daarna wordt aandacht besteed aan één van de vijf gevoeligheden: wat is het, wat is het talent, wat kan er in de weg zitten, wat kun je ermee op school.

Goed om te weten over de gevoeligheden

Er zijn een paar algemene punten die ik op een rij wil zetten over deze theorie:

  • De gevoeligheden zijn nadrukkelijk GEEN last. Ze zijn er, net als je haarkleur of je voorkeuren wat betreft eten. Natuurlijk kan het zo zijn dat de persoon zelf of zijn omgeving er last aan ondervindt. Maar de gevoeligheden zijn niet standaard gekoppeld aan problemen.
  • De gevoeligheden hebben het in zich om een talent te zijn. In potentie is er een mooie eigenschap aanwezig. En zoals dat met potentie gaat, deze kan tot uiting komen of niet. Iemand met zeer goede coördinatie en lenigheid kan in potentie wellicht een profvoetballer worden. Maar zolang er geen bal wordt aangeraakt, komt dit niet tot uiting.
  • De gevoeligheden kunnen tot intensief gedrag leiden. Let op: intensief/heftig als je gaat vergelijken met anderen! Op school en in onze cultuur is zelfbeheersing belangrijk, en ook jezelf aanpassen aan de groep waarderen wij. Hierdoor kunnen leerlingen die intensief gedrag vertonen onrijp lijken. Wellicht denkt de omgeving zelfs aan een stoornis bij het observeren van het gedrag.
  • Ontspanning kun je alleen bieden wanneer er sprake is van overprikkeling. Er wordt regelmatig gedacht dat kinderen met gevoeligheden altijd behoefte hebben aan rust, een prikkelarme omgevingen. Dit hoeft helemaal niet zo te zijn. Pas als iemand overprikkeld is, is het goed om te kijken hoe er weer ontspannen kan worden. Bijvoorbeeld door prikkels weg te nemen. In andere situaties kunnen prikkels juist stimulerend werken.

Wat is intellectuele gevoeligheid?

Laat als allereerste even goed tot je doordringen dat intellectuele gevoeligheid iets heel anders is dan goed presteren op school. Deze link maken we vaak omdat we proberen daar de signaleren van deze gevoeligheid te zien. Maar juist het presteren in de onderwerpen en op de manier zoals wij op school verlangen, kan nu net niet aansluiten bij de eigen interesses van kinderen.

Grote nieuwsgierigheid is het belangrijkste kenmerk van deze gevoeligheid. En deze kun je zelfs helemaal niet (meer) te zien krijgen op school. Nieuwsgierigheid kan zich op van alles richten. En kan leiden tot, heel gefocust, deze honger naar informatie bevredigen. Twee andere kenmerken van deze gevoeligheid zijn dan ook een hoge concentratie en een sterk observatievermogen.

Zaken begrijpen is de drijfveer achter de nieuwsgierigheid. Het alleen onthouden van feitjes wordt niet als boeiend en al helemaal niet als bevredigen ervaren. Bij het willen begrijpen gaan deze kinderen erg diep. Het houdt niet op bij even een klokhuisfilmpje over het onderwerp kijken. Vaak roept dit zelfs juist meer vragen op dan antwoorden. Waardoor ze maar door kunnen gaan in hun leerhonger.

 

Wat is het talent van intellectuele gevoeligheid?

Er kan heel diep geleerd worden, in een relatief korte tijdsperiode (zelf zullen ze dit misschien niet zo ervaren, het kan ze niet snel genoeg gaan). Zo kunnen ze echte experts worden of zich juist heel breed ontwikkelen. Dit komt allebei veel voor.

Daarnaast hebben deze kinderen makkelijker door wat er zich op wereldniveau afspeelt, tussen mensen onderling en wat er gebeurt met het milieu. Ze zijn al snel in staat om na te denken over morele dillema’s en de verschillende aspecten van onrechtvaardige situaties.

Verbanden zien en complex denken zijn geen probleem voor deze kinderen. Hier smullen ze juist van. Ze maken snelle denksprongen en zijn in staat om de lesstof veel compacter tot zich te nemen zodat er ruimte is voor meer verdieping.

Deze kinderen kunnen in hun schooltijd wel twee of drie keer zoveel leren als andere kinderen. Mits we ze de kans bieden dit te doen.

 

Wat kan er in de weg zitten?

Doordat deze kinderen zo diep kunnen leren en zich van alles afvragen, lijkt het leren nooit klaar. Dit maakt het soms lastig om te weten wanneer je nu genoeg geleerd hebt voor een schooltoets. Over het algemeen zien deze kinderen dat er nog zoveel niet geleerd en begrepen is, terwijl ze dit ook helemaal niet hoeven voor die specifieke toets. Dit kan leerlingen in verwarring brengen. Het inschatten wanneer je genoeg geleerd hebt, is dan lastig.

Gedrag dat wij betweterig noemen, ligt ook op de loer. Diepgaande vragen stellen terwijl de rest van de klas deze niet kan volgen. De leerkracht of andere leerlingen aanvullen in hun verhaal. Of zelfs wijzen op foutjes. Het komt allemaal vooruit de leerhonger en het idee dat anderen dat ook hebben. Dit kan er helaas juist voor zorgen dat de mensen om het kind heen minder interesse gaan tonen,  wat vereenzaming en verbittering tot gevolg kan hebben.

Een laatste belangrijk punt is het feit dat ze lang niet allemaal leren dat je ook kunt leren door iets te doen, door te oefenen. Veel leren blijft op een conceptueel niveau hangen. Het blijven ideeën. Een game maken, een boek schrijven of een beroep uitoefenen. In je hoofd kun je prima snappen hoe dat in zijn werk gaat, maar het uitvoeren wordt op die manier niet geleerd. Er is als het ware geen spiergeheugen voor deze vorm van leren.

 

Wat kun je op school bieden om dit talent te ondersteunen?

Leerlingen met een intellectuele gevoeligheid kunnen we aandacht geven door:

 

  • Te laten merken dat je hun intellectuele gevoeligheid accepteert en dat je je best wilt doen om hier rekening mee te houden. Net als bij de andere gevoeligheden is dit ook nu een belangrijk punt. Hoe betweterig een kind ook kan zijn, of hoe ingewikkeld je het onderwerp van de leerhonger zelf ook vindt, laat dit geen reden zijn om de intellectuele gevoeligheid te remmen. Laat een kind regelmatig delen waar hij of zij enthousiast over is, dan gaat het maar een keer over de hoofden van de andere kinderen heen. Zie en zoek mogelijkheden voor het opbouwen van een goede relatie

 

  • Leer zelf hoe je ruimte kunnen geven aan de interesse van het kind en ontwikkel jezelf in het zijn van een goede begeleider en/of projectmanager. Je hoeft helemaal niet alles te weten over een bepaald onderwerp. Het is wel handig als je weet wat jouw begeleidende of coachende rol kan inhouden.Want, besef je dat wij in hele grote mate bepalen waar kinderen hun intellectuele gevoeligheid in mogen laten zien. Door de kerndoelen die wij op school hanteren en binnen deze kerndoelen ligt het zwaartepunt op taal en rekenen. Je zou maar net nieuwsgierig zijn in andere onderwerpen! De teleurstelling in school kan dan heel diep gevoeld worden en is niet één twee drie weer terug.

 

  • Biedt met enige regelmaat (les)onderwerpen aan waarbij onafhankelijk denken de ruimte krijgt. Waarbij de leerlingen meningen kunnen vormen en hun standpunt kunnen inbrengen. Niet om het allemaal met elkaar eens te zijn, maar om het kritische en analytische denken als talent te kunnen ontwikkelen. (Leer bijvoorbeeld zelf hoe je de taxonomie van Bloom kunt inzetten als ontwerptool voor je onderwijs. Zo ga je beter zien hoe je balans in je aanbod kunt aanbrengen)

 

  • Help het kind te zien wanneer het goed genoeg werk heeft afgeleverd of voldoende heeft geleerd voor dat moment. Waar liggen de grenzen voor wat nodig is op school? Laat zien dat er inderdaad nog dieper te leren valt en dat dit ook kan, maar dat het voor nu niet hoeft. Zo blijft dit een leuk talent om te hebben, juist ook op school.

 

  • Leer kinderen hun metacognitie te ontwikkelen om hun talent te monitoren en te ondersteunen. Ze zullen hierdoor nog grotere stappen zetten en inderdaad een expert kunnen worden of juist die persoon met zo’n brede ontwikkeling

Heb jij nog meer ideeën over passende activiteiten? Dan zouden wij het erg leuk vinden als je een reactie onder dit blog wilt plaatsen. Zo inspireren we elkaar tot nog meer talentontwikkeling!

We vinden het fijn als je onze blogs deelt. Voor veel blogs hebben we een PDF gemaakt. Je kunt dit dan downloaden en delen: de bronvermelding staat daarin.

Let op: wij hebben dyslexie en je wordt in onze teksten dus met onze imperfectie geconfronteerd 🙂 . We kiezen voor gratis veel leesvoer maken zonder extra kosten.

Niks missen?

Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.

Heel fijn als je de informatie deelt!