Inmiddels werk ik 25 jaar met het thema: talentontwikkeling afgewisseld met de term hoogbegaafdheid. Dit is begonnen bij het samen met anderen opzetten van een re-integratiebureau waar mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt werden begeleid werden richting werk (én hun levenskwaliteit verbeteren). Hier ontmoette ik zeer intelligente mensen die op straat leefden. Ik kreeg oog voor talent, voor begaafdheden, voor sensitiviteit, voor anders kijken naar mensen, voor loskomen van mijn eigen kaders en oordelen.
Uiteindelijk heb ik de laatste 10 jaar gekozen voor een eigen onderneming gericht op het zien van die signalen van wijsheid: WijsSein. Hierin heb ik me onder andere volledig gespecialiseerd in het thema hoogbegaafdheid, specifiek passend onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen, maar ik zie wijsheid breder dan de traditionele definities en modellen van hoogbegaafdheid. Ik ben hier 24 uur/7 dagen in de week mee bezig. Er gaat geen dag voorbij of ik ben met de signalen van wijsheid bezig. Heerlijk!
Afgelopen 10 jaren heb ik met name samen met collega Merel honderden leerkrachten geschoold of opgeleid. In getallen houdt dit in dat we gemiddeld 800 leerkrachten en/of directies scholing of opleiding gaven per jaar.
Oké, mooi, maar waar wil je naar toe met deze informatie?
Ik wil delen dat dit betekent dat we ook honderden vragen voorbij hebben zien komen. En die honderden vragen ook hebben beantwoord.
Wisten wij als specialist hoogbegaafdheid dan altijd het antwoord op al die vragen?
Ja.
Er is altijd een antwoord voor de eerstvolgende stap: dat antwoord laten we bij ons binnen komen en geven we mee. Het betekent niet, dat we altijd antwoord geven om het gewenste resultaat van de vraagsteller te bereiken.
Waarom dit blog?
Ik merk afgelopen jaren dat de wens sterker wordt van specialisten hoogbegaafdheid om verdieping te krijgen. Tijdens gesprekken merk ik dat dit niet alleen gaat om meer informatie of kennis, maar eerder over de stap durven nemen om je rol als specialist hoogbegaafdheid uit te voeren richting je collega’s.
Ik noem dit rolversterking.
In dit blog wil ik laten zien hoe we onlangs een aantal vragen hebben beantwoord. Ik laat je de vraag zien, het antwoord én ik geef jullie ook mijn ‘voice over’ te lezen waarom ik dit antwoord mee geef als specialist voor de vraagsteller.
De vragen zijn van specialisten hoogbegaafdheid in opleiding. Dit blog is voor deze groep geschreven en we gaan dus uit van het hebben van kennis binnen dit specialisme.
Mocht je niet alle kennis beheersen, dan is het zeker aan te raden om te kijken naar onze online academie om de kennis en praktische toepassing te leren. Van 1 tm 21 februari 2021 geldt ook een kortingsactie.
Vraag 1: collega’s moeten durven loslaten
De vraag
Ik zou wel graag tips willen hoe ik het team mee krijg in het durven loslaten. Wij zijn al ver met compacten en verrijken, maar dan zijn er toch 2 a 3 collega’s die niet durven.
Het antwoord
Hiervoor hebben we een paar tips:
- Lees ons blog en pas de vier condities toe om loslaten mogelijk te maken: https://www.specialisthoogbegaafdheid.nl/doelgericht-leren/compacten-en-loslaten/
- Laat de leerkrachten de twee gratis video’s zien; in ieder geval eerst de eerste video van 15 minuten: https://online.wijssein.nl/kennismodule-gratis/
- Zoek tussen onze blogs en kies zo nu en dan een blog om dit een keer voor te leggen bij de leerkracht. Er komt een moment dat er inzicht valt, die tot gedragsverandering leidt. Dan kan de leerkracht de angst voorbij. Bijvoorbeeld een blog als deze: https://www.specialisthoogbegaafdheid.nl/werken-hb-kids/hoogbegaafd-en-saaie-dingen-doen/
- Merel en ik ontwikkelen een verdiepingsaanbod in ‘rolversterking’, zodat je vanuit de rol specialist hoogbegaafdheid een stuk coaching kan bieden richting je collega. Als je interesse hebt: laat maar weten.
Voice over: waarom dit antwoord?
Allereerst is het belangrijk dat het woord ‘loslaten’ wat meer helderheid krijgt. Wat is dat loslaten? Wat laat je los? Hier vertellen we over in ons blog.
Vervolgens is het nodig om te weten wat een persoon nodig hebt bij loslaten en hiervoor noemen we vier condities in het blog die we in het blog toelichten. We gaan dan in op:
- het feit dat je een stap neemt met ‘niet zeker weten’ of een leerling het aankan
- het feit dat je oog mag hebben voor herstelprogramma bij reeds opgelopen blessures
- het feit dat je de verantwoordelijkheid niet alleen draagt
- en het feit dat het normaal is om enige deskundigheidsbevordering te vragen.
Als deze context helder is voor de specialist, die de leerkrachten begeleidt, dan is het fijn als de specialist ook wat middelen heeft om de leerkrachten eigen inzichten te laten opdoen. Als je iets wordt verteld, dan verandert niet je gedrag. Als je een inzicht krijgt, dan kan je gedrag wel veranderen. Dus in ons antwoord voor de specialist zit ook verwerkt het bieden van video’s en blogs die de specialist kan laten zien aan de leerkrachten.
Vraag 2: HB leerling moet aanpassen
De vraag
In het kader van werken aan doelen op andere dan cognitieve gebieden, mis ik de aandacht voor leren afstemmen op en aanpassen aan anderen in je omgeving, als doel. Ook HB-leerlingen moeten zich verhouden tot de anderen. Hoe zien jullie dat? (want aanpassen is op zichzelf een ‘gevaar’ dat bij HB op de loer ligt.)
Het antwoord
Hier hebben we een blog over geschreven die enorm veel aandacht heeft gekregen en wekenlang is gedeeld. In het blog kun je lezen hoe we hiertegen aan kijken: https://www.specialisthoogbegaafdheid.nl/relatie/jezelf-blijven-is-asociaal/
In dat blog staat ook een link naar een ander blog die de moeite waard is over aanpassen als minderheidsgroepering: https://www.specialisthoogbegaafdheid.nl/inzicht-signaleren/145-als-minderheidsgroep/
Voice over: waarom dit antwoord?
Het antwoord is gericht op ‘HB-leerlingen moeten zich verhouden tot anderen. Hoe zien jullie dat?’. Ik resoneer in dit geval op het ‘moeten verhouden’.
Ik ben eigenlijk nog nooit een mens (en dus ook geen kind) tegengekomen die zich niet verhoudt of aanpast tot de omgeving. Dit doen we van nature allemaal en dus ook de (hoog)begaafde leerlingen. We gaan dus te snel voorbij aan dit feit en dan ligt het oordeel voor de hand: de HB leerling past zich niet aan, kijk maar naar het gedrag, we hebben een leerdoel nodig.
Hier wil ik even op de rem staan.
Ik denk dat je dan dus stress ziet bij de leerling, een enorm alarmbel die afgaat (lastig gedrag), waar je last van krijgt als omgeving. Dit is iets anders dan dat de ‘capaciteit’ niet aanwezig is bij de HB leerling om zich aan te passen. Er is echter wel een grens. En als die bereikt is, dan zie je gedrag en dan gaan wij oordelen dat de leerling iets niet kan & een leerdoel nodig is.
Dus daarom hebben we een visie neergezet in het eerstgenoemde blog en vinden we het waardevol dat dit eerst gezien wordt, voordat we overstappen naar een leerdoel. Wij denken dat aanpassen er al is als competentie: maar teveel. Lees hiervoor ons blog en de brief aan een 7 jarig meisje.
Vraag 3: HB leerling wil niet rekenen
De vraag
Ik heb nu een leerling in groep 3 die helemaal geen motivatie heeft. Het lezen lukt nu, omdat hij boeken wil lezen. Maar bij het rekenen ben ik heel erg op zoek naar motivatie. Grote sommen of zo dat interesseert hem niet.
Het antwoord
Als een leerling met compacten de kerndoelen van het onderwijs goed kan behalen (op een niveau die bij hem/haar past), dan is het vervolgens niet nodig om de verrijking te zoeken in het verdiepen van dezelfde vakken. Als daar de motivatie niet ligt.
Je kunt bij demotivatie van die vakken beter gaan denken in het verbreden van vakken: zoek de interessegebieden die betekenisvol zijn voor de leerling.
Als je kunt spellen, dan kun je spellen. Als je kunt rekenen, dan kun je rekenen. Als je kunt schrijven, dan kun je schrijven. Voor de meeste mensen is dit gewoon praktisch. En enkele mensen vinden daar helemaal hun passie in: die worden schrijver en gaan dus flink verdiepen in taal. Of worden wiskunde leraar. Maar voor de meeste mensen is dat wat je leert op de basisschool praktisch. Je wilt het wel hebben op niveau, zodat je naar juiste vervolgonderwijs kan. Maar het is praktisch. Niet iets waar iedereen zich nu echt in wil verdiepen. Een grote som maken kan een keer leuk zijn, maar de lol gaat er ook snel vanaf.
Suggestie: kijk naar onze checklist materialen, daar staan kwaliteitseisen in (ontvang je gratis bij inschrijven van ons nieuwsbrief). Bekijk het curriculum van de leerling. Als je naar het hele pakket kijkt wat deze jongen krijgt, voldoet het dan wel aan voldoende afwisseling inhoud én vorm, voldoet het aan betekenisvol in de ogen van de leerling enzovoort?
Steek een paar weken tijd in één onderzoeksvraag: wat interesseert hem op dit moment in zijn leven? Zodra je interesse hebt, kun je verder.
Voice over: waarom dit antwoord?
Vaak wordt bij verrijking gekeken naar verdieping binnen het bestaande curriculum: dus verrijkingswerk dat aansluit bij de bestaande vakken in PO. Dit is praktisch voor het schoolteam en ligt mogelijk dichter bij de handelingsvaardigheid van de leerkrachten in PO. Verrijking bestaat echter niet alleen uit verdieping, maar ook uit verbreding. Als motivatie een probleem is, dan kan het maar zo zijn dat de leerling klaar is met ‘meer van hetzelfde de diepte in’ en toe is aan de horizon verbreden.
Vraag 4: wat doe ik met een bore-out
De vraag
Wat doe je als je bij een leerling een bore-out vermoed? Kan school dan nog hulp bieden of is dit echt aan een psycholoog?
Het antwoord
Bore-out vraagt alleen om mentale of psychische ondersteuning, indien de leerling niet door heeft wat er bij hem/haar speelt. Bore-out heeft namelijk het risico dat de leerling de nodige zorggedachten creëert (iets onnodig van zichzelf gaat vinden, onzeker wordt ed) en hij/zij voorbij gaat aan wat er speelt: allerlei deprimerende gedachten in het moment. Hij/zij heeft de nodige gedachten van verveling, inspiratieloos zijn, saaiheid, weinig afwisseling, geen prikkels, geen betekenisvolle ervaring in eigen ogen, geen toegevoegde waarde en dan is het heel logisch dat je bij dat soort gedachten een niet fijn gevoel krijgt.
Dus hoe zou het zijn als je mag gaan denken aan: waar liggen mijn interesses wel, hoe kan ik mijn interesses gaan ontdekken, waar kan ik wat gaan doen en ervaren, waar kan ik wat gaan zien en ervaren, hoe vind ik aansluiting met gelijkgestemden, waar krijg ik energie van, wat als ik baas was over mijn eigen leven.
En dan komt de verantwoordelijkheid van de omgeving: doe ook iets met deze antwoorden. Biedt ruimte om iets met die gevonden antwoorden te doen. Denk in mogelijkheden. Breng humor terug. Ga doen, verlies geen tijd.
Advies: kijk uit met teveel hier een ‘zorgvraag’ van te maken. De bore-out is een alarmbel dat het verkeerde pad is ingeslagen. Zoek het nieuwe pad: actief. Durf de boel om te gooien. Ga doen. Teveel praten over het ‘niet leuke’ en de ‘zorg’ is niet bevorderend. Kinderen hebben hun veerkracht en welbevinden heel dicht bij zich. Benader dit met volste vertrouwen en een glimlach.
Voice over: waarom dit antwoord?
Bore-out is niet een probleem, maar een wenselijke alarmbel dat de persoon weinig inspirerende en interessante gedachten heeft. Dit is een wisselwerking met de omgeving: is het een onderwijsarme of onderwijsrijke omgeving voor deze leerling.
Vraag 5: vreselijk huilen bij werk dat moet
De vraag
Wat doe je met een leerling met een iq van 120 – maar met een verwerkingssnelheid van maar 80 en dus wel echt een probleem met het werk. Gaat nu steeds vreselijk huilen bij werk dat moet, ook al is het compact. Dus maar 2 staartdelingen ipv 15. En dan is er frustratie op de handeling. Want ook zonder staartdeling kan hij niet delen. Wat doe je dan?
Het antwoord
De verwerkingssnelheid in WISC_III- IQ test test het volgende:
- de visuele verwerking
- de motoriek
- automatiseren
Mijn vraag is: de taak die hij moet doen, ligt deze in het verwerken van visuele informatie, motoriek en/of automatiseren? Ik betwijfel dit en dan kan dit gegeven van de verwerkingssnelheid dus niet ter zake doende zijn en niet de verklaring zijn.
Want.
Verbale instructie van ons onderwijs heeft niet met dit deel van IQ te maken. Motoriek ontwikkelt zich verschillend bij kinderen. Automatiseren is het niet ‘voorkeursdenken’ van hoogbegaafde leerlingen en kan dus ook de verwerkingssnelheidsscore naar beneden halen.
Vreselijk huilen kan te maken hebben met zijn intensiteiten/overexcitabilities. In stress kan dit een last worden in plaats van een potentieel waar je iets mee wil doen.
Er kan ook sprake zijn demotivatie. Hoe is de balans voor hem: 80% leuk/gedreven/nieuwsgierig/meer willen/flow versus 20% saai/lastig/doorzetten/moet ook gebeuren. Lees: https://www.specialisthoogbegaafdheid.nl/werken-hb-kids/hoogbegaafd-en-saaie-dingen-doen/
Suggestie: is even niks doen een optie als het om één aspect gaat dat veel frustratie oplevert? Even een tijdje dus laten rusten?
Of:
Kan hij ‘ongemerkt’ delen leren: delen van schriften aan leerlingen, delen van blaadjes, delen van kaartjes aan leerlingen, stukjes appel. Dingen die in de klas gedeeld moeten worden. Hier is een stapel en we hebben 28 leerlingen, hoeveel krijgt iedereen? Met concreet materiaal. Daarna: kan jij hier een rekenvraag van maken voor mij (zelf de toetsvraag creëren)? Kan jij hier een staartdeling van maken? Kan hij aan een ander uitleggen wat hij van delen weet?
Voice over: waarom dit antwoord?
Het kan soms heel verfrissend zijn om even de focus en de druk eraf te halen, even niks oplossen, even laten, ontspanning en speelsheid zoeken. Er kan een ander meer passend moment zijn om iets aan te bieden. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de tafels automatiseren bij hoogbegaafde leerlingen: wellicht is leerjaar 6 of 7 of 8 een meer passend moment aansluitend bij hun hersenontwikkeling.
We vinden het fijn als je onze blogs deelt. Voor veel blogs hebben we een PDF gemaakt. Je kunt dit dan downloaden en delen: de bronvermelding staat daarin.
Let op: wij hebben dyslexie en je wordt in onze teksten dus met onze imperfectie geconfronteerd 🙂 . We kiezen voor gratis veel leesvoer maken zonder extra kosten.
Niks missen?
Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.