Respons Inhibitie & Hoogbegaafdheid

Respons inhibitie is een van de 11 executieve functies. In dit blog ontdek je kort wat achtergrond en geven we kort wat tips. Voor meer informatie raden we het boek: Slim maar… aan van Peg Dawson en Richard Guare.

Vooral in het verkeer kan ik mijn overheersende reactie niet goed onderdrukken. Als er weer eens een autobestuurder denkt even snel door te kunnen rijden terwijl ik op een rotonde fiets bijvoorbeeld. Met als gevolg dat ik flink moet afremmen. Meestal glippen er dan woorden als eikel of idioot uit mijn mond. Niet echt zen en zeker geen goed voorbeeld. Mijn respons inhibitie laat mij gelukkig niet vaak in de steek. Maar als mijn kinderen meefietsen, wil ik ze toch een ander voorbeeld geven.

• Vermogen om te denken voor je doet
• Gedragsfunctie
• Voor de eerste verjaardag wordt de basis al ontwikkeld
• Goede ontwikkeling: later meer succes zegt men
• Slechte ontwikkeling: een kort lontje

Even een kopje thee halen, moet kunnen toch? Ik probeer het weer eens uit. Om in de teamkamer te komen moet ik recht oversteken vanuit mijn lokaal. Dat klinkt dichterbij dan het is, want ik doorkruis daarbij wel de gemeenschappelijke ruimte van de school.

Ik heb haast, maar ren (net) niet. Stel je voor een juf die rent in de school, dat kan echt niet. Maar stiekem wil ik het wel…

Waarom? Ik heb een nieuw jongetje in de klas. Hij is echt wel lief hoor. Maar niet als ik weg ben.

‘Juf, juf’

Oh nee, ik hoor de stemmetjes achter mij alweer meer in paniek raken.

‘Juf, kom snel. Hij schudt weer.’

Dan maar geen thee. Ik draai mij om en zie zeker vijf meiden bij mijn lokaaldeur staan. Ik ren nu stiekem wel terug naar binnen.

‘Maar juf, ik deed het toch niet over andere heen?’ Hij kijkt er behoorlijk beteuterd bij.

We hebben het hier over zijn drinkbeker. De eerste keer dat ik het lokaal uit ging met onze nieuwe klasgenoot erbij, besloot hij een douche te maken voor de jongen naast hem. Die voelde zich daarna juist erg vies kan ik je vertellen.

Nu staat dezelfde nieuwe klasgenoot de prullenbak te besproeien. Een stuk beter inderdaad, maar een goed idee?

‘Ja, sproeien is erg leuk. Waarmee mag dat ook al weer? En vooral, wat doe je altijd met je drinkbeker als je niet drinkt?’

Ik denk dat ik mijn thermosfles maar weer eens mee naar school neem, even verse thee halen zit er de komende tijd niet in.

Respons Inhibitie is het vermogen je impulsen te beheersen. Om te denken voor je doet. Hierboven beschreef ik een situatie met een jongetje dat dit vermogen minder goed had ontwikkeld dan ik tot nu toe gewend was. Dat regels ook gelden als de juf er niet bij is, was nog erg moeilijk voor hem (tijdens het eten en drinken vooral). Hij kon gewoon de neiging niet weerstaan om aan zijn impulsen toe te geven als ik niet in de buurt was. Hij kon de situatie niet overzien. Gelukkig heeft hij nog tot zijn 24^e!

Over volwassenen die deze vaardigheid niet goed hebben ontwikkeld zeggen ze wel eens: hij heeft een kort lontje, of zij draait door.

Respons Inhibitie is een van de executieve functies die zich al vroeg ontwikkelen. Al voor de eerste verjaardag wordt hier de basis voor gelegd. Het is een basis voor veel andere vaardigheden, zoals: het hebben van aandacht, organiseren en plannen, doelen kunnen realiseren.

Hoogbegaafd & Respons Inhibitie

Van leerlingen die hoogbegaafd zijn verwachten we vaak onbewust een goede respons inhibitie. Dit heeft alleen niks met elkaar te maken. Het ontwikkelen van alle executieve vaardigheden staat los van je cognitieve vermogens.

Het lijkt soms wel of we met een loep aan deze leerlingen kijken om te checken of ze wel uitzonderlijk presteren. Of ze met kop en schouders boven de rest uitsteken. Dit een helaas een beeld dat ervoor zorgt dat we onrealistische verwachting krijgen en daarmee deze kinderen niet voldoende de kans geven zich te ontwikkelen.

Het kan dus prima voorkomen dat je een leerling treft die flink wat cognitieve uitdaging aan kan, maar in een bui van frustratie echt een kort lontje laat zien. Deze leerlingen laten vaak een asynchrone ontwikkeling zien. Dat is normaal. Wees er voor de leerling en stel je beeld van hoogbegaafdheid gerust weer een beetje bij!

1. Ga er vanuit dat jonge kinderen hun impulsen nauwelijks kunnen beheersen. Hoe intelligent ze ook zijn, ze hebben niet automatisch de controle over zichzelf. Dit is normaal, onze executieve functies ontwikkelen door tot ons 24^e levensjaar!
2. Speel spelletjes waarbij een snelle reactie & denken nodig zijn. Denk aan een spel als Vlotte Geesten of Halli Galli. Je wilt die strafpunten niet.
3. Leren om ergens op te moeten wachten stimuleert de ontwikkeling van respons inhibitie. Dat is een leuk idee, ga alleen wel even na hoe vaak kinderen op school al niet moeten wachten. Extra momenten inlassen is niet nodig, maar de tijd nemen voor de al bestaande wachtmomenten en deze als waardevol zien voor de ontwikkeling, helpen enorm.
4. Zorg dat de kinderen echt begrijpen dat er consequenties verbonden zijn aan slechte impulsbeheersing. Deze consequentie hoef je lang niet altijd zelf in te stellen. Kijk vooral wat de natuurlijke consequenties zijn. Als iemand zijn beker drinken gebruikt om mee te sproeien, is de kans groot dat hij niet veel vriendjes overhoudt. Dit principe kun je kinderen uitleggen zodat ze oorzaak-gevolg sneller door hebben. Biedt ze altijd een alternatief wat gedrag betreft anders praat je ze alleen maar de put in. En vraag of ze hulp willen van jou. Leen je eigen executieve functie gerust uit, wees een fijn voorbeeld! Sta naast het kind, niet tegenover.
5. Weet: in emotioneel beladen situaties is het beheersen van je impulsen altijd lastiger. Dit betekent in beladen situaties in de ogen van de leerling, wat wij vinden doet er dan weer even niet toe. Zo kan een ‘normale’ dag toch beladen zijn doordat de leerling al met een vol hoofd op school komt.

• Het naleven van regels (ook als je er niet bij bent!)
• Netjes wachten tot je klaar bent met je gesprek of je uitleg aan anderen.
• Rustig kunnen worden na emotionele situatie
• Speelgoed delen

Voorbeelden slecht ontwikkelde respons inhibitie

• Snel je mening klaar hebben / Voortijdig conclusies trekken
• Aan andere kinderen friemelen in de kring
• Met fysiek contact een conflict oplossen
• Bij een verjaardag traktatie gelijk beginnen terwijl nog niet iedereen heeft.

Wel eens gehoord van de marshmallowtest? Jonge kinderen werden hierbij alleen gelaten met een marshmallow op een schoteltje. Er werd een belofte gedaan: als ze hem niet op zouden eten kregen ze er nog één. Moeilijk als je drie bent! Sommige kinderen gingen zelfs tegen zichzelf praten om het vol te houden en dat werkte heel goed.

Niks missen?

Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.