Metacognitie is één van de 11 executieve functies. In dit blog ontdek je kort wat achtergrond en geven we kort wat tips. Voor meer informatie raden we het boek: Slim maar… aan van Peg Dawson en Richard Guare.

Voor mij was het een hele ontdekking: dat ik andere dingen dacht dan mijn vriendinnetje. Over sommige dingen dachten we hetzelfde.

Bijvoorbeeld over bepaalde muziek of jongens uit de klas die stom waren. Maar zomaar mensen aanspreken vond ik lastig, zij niet. Ik werd blij van Tetris spelen, zij niet. Ik werd uiteindelijk verliefd op één van die jongens, zij (gelukkig) niet.

Wat denk ik en moet ik al die gedachtes geloven?
Denken andere mensen wel echt wat ik denk dat zij denken?
Je kunt ervoor in therapie gaan!

Metacognitie in de kort

  • Vermogen om op elk gewenst moment na te denken over je eigen gedrag en gedachten.
  • Denkfunctie
  • De ontwikkeling start tussen de voorschoolse periode en de onderbouw
  • Goede ontwikkeling: In sociale situaties goed kunnen inschatten welk effect je eigen gedrag heeft op de situatie en zo je gedrag functioneel aanpassen.
  • Slechte ontwikkeling: Regelmatig spijt hebt van je beslissingen doordat je belangrijke feiten over het hoofd zag.

Wat is het?

Metacognitie is het vermogen om jezelf waar te nemen, om je eigen gevoelens en gedachten te overdenken en gepaste handelingen te bedenken.

Metacognitie bestaat uit kennis en vaardigheden.

Kennis over jezelf, wat werkt voor jou en wat niet? Hierbij hoort ook het besef dat er verschillen zijn tussen jezelf en anderen personen. Daarnaast heeft metacogitieve kennis ook te maken met wat je weet over de opdracht die je wilt gaan uitvoeren; Hoe moet die gaan verlopen, welke stappen zijn nodig?

Als laatste slaat metacogitieve kennis op de strategieën die je kunt gaan toepassen om de stappen van de opdracht uit te gaan voeren. Met deze kennis kun je keuzes maken rondom je eigen plan van aanpak.

Zo komen we bij de metacognitieve vaardigheden. Dat zijn de vaardigheden die nodig zijn om je kennis toe te passen in de juiste situatie. Denk aan stappen als plannen, in de gaten houden en evalueren. Ook het inschatten van de opdracht hoort hierbij, hoe makkelijk of moeilijk zal hij voor jou zijn? En wat heb je nodig?

metacognitie_2_executieve functies_specialist hoogbegaafdheid

tacognitie & Hoogbegaafdheid

Als het leren zo makkelijk gaat dat je niet hoeft na te denken over je strategieën en doelgerichtheid, dan ontwikkel je geen metacognitie. Leeruitdagingen zijn daarom erg belangrijk.

Hoogbegaafde leerlingen komen dit probleem eerder tegen en blijken dan op het middelbaar onderwijs of pas op de universiteit vast te lopen omdat ze niet het vermogen hebben om na te denken over hun eigen gedrag en gedachten.

Lees ook: 4 Dingen die je moet weten over metacognitie

 

6 Tips

Laat een leerling vertellen en beschrijven hoe een prestatie eruitziet als hij deze heeft geleverd. Hoe goed heeft hij het gedaan? Laat hem echt een cijfer noemen als het om een toets gaat. Hoe ziet zijn werkstuk eruit als het af is? Bespreek de details! Bespreek bijvoorbeeld de inhoudsopgave, de plaatjes, het lettertype, het aantal bladzijdes. Als het gaat om bijvoorbeeld de klassendienst na schooltijd, laat de leerling dan beschrijven hoe de klas eruitziet als hij klaar is. Geen zand meer op de grond, alle stoelen op tafel, de juiste datum op het planbord voor de volgende dag, enz.

Geef complimenten voor belangrijke aspecten in het proces die al dan niet tot een prestatie hebben geleid. Heeft een leerling bijvoorbeeld zijn toets nog helemaal doorgenomen voordat hij hem inleverde. Geef daar dan het compliment op.

Leer de leerling een aantal standaardvragen die kunnen helpen als zich problemen voor doen. Denk aan: Wat is precies het probleem? Wat heb ik nu nodig? Bij wie kan ik terecht? Maar ook vragen die gericht zijn op de eigen evaluatie: Hoe hebt ik het gedaan? Ging het zoals ik het van te voren had ingeschat (zie tip 2!)? Welke tips en tops kan ik voor mijzelf bedenken?

Praat met de leerlingen over het herkennen van gezichtsuitdrukkingen en intonatie. Veel van onze communicatie gaat namelijk via deze vormen. Wat we precies zeggen is van minder belang! Via dramaspelletjes en kringgesprekken kun je hier klassikaal aandacht aan besteden. Met individuele leerlingen kun je hier nog over door praten en verder mee oefenen.

Praat open met elkaar over de gevoelens die je kunt hebben bij het gedrag van anderen. We interpreteren het gedrag van anderen en roepen zo gevoelens op. Leg oorzaak-gevolg verbanden. Vertel elkaar welke gevoelens je in verschillende situaties had en bespreek de gedachtes die daarbij horen. Ontdek met elkaar de verschillen en wat je kunt doen als je je niet prettig voelt.

En als laatste een tip voor jezelf: Denk niet voor de leerling, maar stel vragen.

 

Voorbeelden goed ontwikkelde metacognitie

  • Merkt op hoe anderen op eigen gedrag reageren, evalueert dit en past het zelf aan.
  • Kan goed voorspellen hoe goed een bepaalde prestatie zal zijn.
  • Kan meer dan één oplossing voor een probleem bedenken en een keuze maken uit de ideeën op grond van logische argumenten. Kan daarnaast ook meerdere toepassingen bedenken voor bestaande hulpmiddelen en gereedschappen.

Voorbeelden slecht ontwikkelde metacognitie

  • De hulpvraag wordt al gesteld voordat de leerling ook maar iets heeft gedaan om het probleem zelf op te lossen (aangeleerde hulpeloosheid).
  • Stopt met een bouwwerk of puzzel als er één keer iets misgaat. ‘Dit lukt toch niet!’
  • Legt de schuld van een ruzie volledig buiten zichzelf. Is een slachtoffer van de situatie.

We vinden het fijn als je onze blogs deelt. Voor veel blogs hebben we een PDF gemaakt. Je kunt dit dan downloaden en delen: de bronvermelding staat daarin.

Let op: wij hebben dyslexie en je wordt in onze teksten dus met onze imperfectie geconfronteerd 🙂 . We kiezen voor gratis veel leesvoer maken zonder extra kosten.

Niks missen?

Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.

Heel fijn als je de informatie deelt!