Er wordt mij regelmatig gevraagd wat mij visie is op voltijds hoogbegaafden onderwijs. De vraag is meestal: ben je voor of tegen voltijds hoogbegaafden onderwijs? Vaak zeg ik dat er meerdere antwoorden goed zijn, maar in dit geval neig ik toch naar één antwoord.
Ik ben voor voltijds hoogbegaafden onderwijs: als onderdeel van de verschillende soorten of identiteiten van onderwijs die we in Nederland kennen.
Het gaat bij deze vraag natuurlijk ook om de visie op homogene en/of heterogene groepen.
Voor veel mensen is het niet vanzelfsprekend, dat (hoog)begaafde leerlingen soms beter af zijn in een homogene groep: onderwijs krijgen met ontwikkelingsgelijken. In Nederland zijn we gericht op inclusief onderwijs. We vinden het in ons land belangrijk dat kinderen met verschillende achtergronden en verschillende capaciteiten op de basisschool met en van elkaar leren (heterogene groep). De politieke trend is gericht op de afbouw van het speciaal basisonderwijs en de wens is kinderen, die moeilijk leren, vaker in een reguliere klas te plaatsen; in de praktijk valt dit regelmatig tegen.
Waarom dan tegen deze politieke trend in wel aparte groepen met (hoog)begaafde leerlingen gaan ontwikkelen?
Bij het beantwoorden van deze vraag willen we niet voorbijgaan aan wetenschappelijk onderzoek naar het effect van homogene of heterogene groepen.
Het is bewezen dat leerlingen onder het gemiddelde niveau baat hebben bij heterogene groepen. Hun prestaties en welbevinden stijgen in een heterogene groep.
Dit is echter niet het geval voor (hoog)begaafde leerlingen. Deze (hoog)begaafde leerlingen gaan in een heterogene setting juist achteruit in prestaties en welbevinden. (Hoog)begaafde leerlingen blijken baat te hebben bij homogene groepen. Hun leerprestaties gaan dan omhoog en ze krijgen de kans om hun potentieel te ontwikkelen. Het op termijn realiseren van gelegenheden tot het treffen van ontwikkelingsgelijken en gelijkstemden is dus van groot belang in mijn visie.
In de praktijk zie ik dit ook terug als ik voltijds hoogbegaafden scholen bezoek. Afhankelijk van welk onderzoek je bekijkt, krijgt 40% tot 64% van de (hoog)begaafde leerlingen een Vwo advies. Op voltijds hoogbegaafden onderwijs is mijn ervaring dat de uitstroomcijfers 80-95% een Vwo-advies ontvangt.
Ik verwijs graag naar de onderzoeken:
Volgens Gamoran (1992) kan er in het algemeen worden gesteld, dat homogene niveaugroepen niet leiden tot betere leerlingenresultaten. Behalve die voor hoogbegaafden, daar was wel een duidelijk effect.
Kulik en Kulik (1982) komen tot de slotsom dat homogene groepen met name voor de getalenteerde leerlingen gunstige effecten te zien geven.
Lou cum suis (1996) hebben het onderzoek gedaan naar de effecten van het vormen van subgroepen binnen klassen versus klassikaal onderwijs. Onderwijs in kleinere subgroepen blijkt dan gunstiger leerresultaten tot gevolg te hebben, en die resultaten zijn dan gemiddeld nog weer gunstiger als die subgroepen homogeen naar prestatieniveau zijn samengesteld. Alleen de zwak presterende leerlingen zijn toch het meest gebaat bij heterogene groepen.
Ook Reezigt, Houtveen en van de Grift (2001) komen op basis van de door hen bestudeerde onderzoeken tot de conclusie dat voor de initieel laag presterende leerlingen heterogene groepen beter zijn. De gunstiger resultaten, die homogeen groeperen te zien geeft, blijken met name tot stand te komen door het voordeel dat de beter presterende leerlingen daarbij hebben.
Wat hoor ik je zeggen? Deze onderzoeken zijn gedateerd?
Ja, dat klopt. Maar ik heb goed nieuws.
Er is recent onderzoek gedaan en gerapporteerd door ir. Loek Zonnenberg d.d. 10 februari 2022. Met zijn schriftelijke toestemming mag ik zijn rapport verspreiden: Situatieanalyse voltijd primair onderwijs (PO) voor hoogbegaafden (HB) in Nederland.
Het onderzoek is omvangrijk met 53 pagina’s, maar ik garandeer je dat je het vliegensvlug kunt bekijken. Het onderzoek is zeer leesvriendelijk opgezet: bij de start kan je op één A4 alle conclusies lezen. Vervolgens kun je verdiepende informatie raadplegen inclusief tabellen en andere visueels. Ook ontbreekt de stem van de ouders/verzorgers niet.
Ik ga natuurlijk niet het rapport uitschrijven in het blog. Maar ik wil een paar aandachtspunten eruit lichten. Zodat je nieuwsgierig wordt naar het volledige rapport.
Maar liefst 90% van de leerlingen in voltijds HB onderwijs zijn uit noodzaak overgestapt: de grens was bereikt voor deze kinderen. Voor de overstap had 100% van de leerlingen leer- en/of welbevindenproblemen ontwikkeld tijdens hun schoolverloop. Elk kind leer- en/of welbevindenproblemen. Dit heeft niks meer met passend onderwijs en inclusiviteit te maken. Een dergelijk visie blijven hanteren tegen beter weten in is gewoonweg schadelijk: voor het kind en de maatschappij.
Na de overstap laat 90% van de leerlingen een (sterke) verbetering zien en maar liefst 45% had géén zorgondersteuning meer nodig. De kritieke punten die hierin hebben bijgedragen waren:
- de rol van voltijds hoogbegaafden onderwijs (fulltime homogene groep): ontwikkelingsgelijken
- de omgeving met peers: gelijkgestemden
Het is zeer belangrijk, als we vinden dat elk kind recht heeft op passend onderwijs, dat we ook opkomen voor deze doelgroep. Het is niet vanzelfsprekend dat deze kinderen onderwijs krijgen die recht doet aan hun niveau en tempo. En daar is soms ook voor nodig dat je uitkijkt naar voltijds hoogbegaafden onderwijs.
Het is van belang dat voltijds hoogbegaafden onderwijs dan ook blijft bestaan. En dit is een probleem. De financiering is schrikbarend in vergelijk met bijvoorbeeld speciaal onderwijs voor een andere specifieke doelgroep: de zwakbegaafde leerlingen. Ik laat dan ook graag het plaatje uit het onderzoek van Loek Zonnenberg zien.
Een plaatje zegt meer dan 1.000 woorden. Bekijk het rapport voor een beter beeld.
Het plaatje komt van pagina 50 uit het onderzoek. Oftewel: het onderzoek biedt tot het einde waardevolle informatie. Maar er is nog iets waardevols te delen.
Petitie
Bas Lubbers en Eline Zeilmaker hebben een petitie gestart om deze vorm van onderwijs te behouden. Er is 11 februari 2022 een brandbrief gestuurd naar het ministerie van OCW. Alle informatie is te vinden op: https://hbscholen.nl/
Er zijn twee manieren om je stem te laten horen:
- Je kunt je stem laten horen als school: https://hbscholen.nl/steun-de-brandbrief-als-hb-school/
- Je kunt je stem ook laten horen als ouder: https://petities.nl/petitions/passend-voltijd-onderwijs-voor-hb-kinderen?locale=nl
Het mag duidelijk zijn: ik heb de petitie getekend. Met grote dank voor Loek Zonnenberg en alle andere betrokkenen die zich hiervoor inzetten.
Ik deel de visie dat ook deze onderwijsvorm recht van bestaan heeft: omdat elk kind recht heeft om te leren op eigen niveau en tempo: een doorgaande ontwikkelingslijn. Geen remmende of vertragende leerlijn.
En de kans om gelijkstemden te ontmoeten. Want intellectueel, sociaal en emotioneel leren doe je door ook aansluiting te hebben en dit is wat anders dan de ‘goedbedoelde en politiek correcte’ inclusiviteit die in de praktijk regelmatig leidt tot uitsluiting binnen de groep: door leerlingen en leerkrachten. Maar daar heb ik een ander blog voor geschreven: Jezelf zijn is asociaal.
Laten we ervoor gaan: gelijke kansen (in leren en welbevinden) door ongelijk onderwijs.
We vinden het fijn als je onze blogs deelt. Voor veel blogs hebben we een PDF gemaakt. Je kunt dit dan downloaden en delen: de bronvermelding staat daarin.
Let op: wij hebben dyslexie en je wordt in onze teksten dus met onze imperfectie geconfronteerd 🙂 . We kiezen voor gratis veel leesvoer maken zonder extra kosten.
Niks missen?
Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.