Onlangs las ik onderstaand bericht met een hulpvraag van een leerkracht:

‘Door omstandigheden kunnen wij onze plusklas niet meer voortzetten, maar ik wil wel dat deze kinderen in de klas de goede begeleiding krijgen. En het juiste werk, maar het moet niet teveel tijd kosten van mijn collega’s.
Wat kunnen deze kinderen doen in de klas wat zowel leuk is voor ze en wat goed te doen is in de klas? En niet alleen maar een werkboekje. Wie kan mij helpen met tips?’

Ik vind dit een herkenbare casus. Dit horen we vaker in de praktijk. De casus heeft vier thema’s in zich:

1. een plusklas die (meestal vanwege financiële middelen) niet voortgezet kan worden
2. een leerkracht die zich (alleen?) verantwoordelijk voelt voor de leerlingen uit de plusklas
3. verrijkend onderwijs mag niet teveel tijd kosten van leerkrachten
4. tips voor leuk, goed verrijkend onderwijs: niet alleen een werkboekje

De casus is duidelijk neergelegd door een leerkracht met ervaring en passie voor goed onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen. We gaan de vier thema’s eens verder uitlichten.

1. Plusklas stopzetten

Met enige regelmaat horen wij dat er veel energie is gestoken in het opzetten van een plusklas. En vervolgens wordt de plusklas na 2 tot 4 jaar stopgezet. De plusklas is dan amper door de pioniersfase gekomen. Vaak heeft het stopzetten van de plusklas te maken met het ontbreken van financiële middelen. Zelden heeft dit te maken met te weinig vraag naar deze vorm van onderwijs. Zelden heeft dit te maken met onvoldoende leerlingen.

Passend onderwijs is een recht voor leerlingen en een zorgplicht voor scholen. Verrijkend onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen is een zorgplicht. Een plusklas is een vorm om daar uitvoering aan te geven. Dit is niet de enige vorm. Maar een plusklas is een uiterst geschikt middel als je ook voor hoogbegaafde leerlingen het volgende wilt realiseren:

1. een progressieve ontwikkeling door ‘leren van ontwikkelingsgelijken’
2. welbevinden door sociale aansluiting
3. andere leerdoelen leren met een kleinere groep en specialistische leerkracht

Hoe kan het dat met nodige regelmaat een plusklas wordt stopgezet? Zoals ik aangaf, is onze ervaring dat dit vaak te maken heeft met financiële middelen. En dan maak ik een stap naar het schoolbeleid. Want toevallig zie ik heel vaak in het beleidsplan over het onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen géén begroting. Heel brutaal ga ik stellen: verrijkend onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen is te vrijblijvend. En dit begint al aan de tekentafel van het beleid. Niet in de klas.

Het is te makkelijk om te zeggen: de collega’s doen het niet in de klas. Of de collega’s laten het te vrijblijvend of de leerling compact & verrijkt. Nee. Het is al begonnen bij het schoolbeleid maken. Verrijkend onderwijs wordt tijdelijk ingericht en nog niet gezien als een structureel vraagstuk. Verrijkend onderwijs heeft een structurele begroting nodig: om een plusklas te financieren, om scholing, materiaal, locatie en zo meer te financieren.

Maak beleid. Draag het beleid uit. Samen. Verrijkend onderwijs is passend onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen. Verrijkend onderwijs is een zorgplicht.

2. Leerkracht verantwoordelijk

Met veel enthousiasme start een leerkracht, vaak volledig als pionier, een plusklas. En regelmatig krijgt de leerkracht hier weinig uren voor. Veel denkwerk, zoekwerk en voorbereiding gebeurt buiten werktijden om. In een gunstige situatie krijgt een plusklas leerkracht 1 uur voorbereiding voor 1 dagdeel plusklas geven. Ter vergelijking: voor het voorbereiden van een studiedagdeel van 3 uur krijgt een externe trainer 3 uur voorbereiding.

En zodra de plusklas, na een paar jaar, uit de zogenaamde pioniersfase komt, komt het bericht dat de plusklas niet meer voortgezet kan worden. Precies op het moment dat het eindelijk voor de ervaren leerkracht mogelijk is om met 1 uur voorbereiding de plusklas te gaan draaien.

De plusklas is dan vaak ook helemaal ‘het ding’ geworden van die ene leerkracht. Het is eigenlijk nooit echt iets geworden van de school. Het is een soort RT-hoekje geworden. Maar de plusklasleerkracht heeft wel de groei en het welbevinden van de leerlingen gezien. De plusklasleerkracht weet welk effect passend onderwijs heeft. Dus je wilt dit effect, waar je zoveel tijd en aandacht aan hebt besteed, wel goed overdragen naar de klas. Aan leerkrachten die hierin niet geschoold zijn, die niet jouw ervaring hebben.

Maar is dit de verantwoordelijkheid van deze ene plusklasleerkracht? Natuurlijk zeggen we allemaal nu: nee, dat is de verantwoordelijkheid van de school. Formeel. Maar informeel zien we in de praktijk dat er één persoon zich hier echt druk over maakt. Ook hier zie je: verrijkend onderwijs lijkt in de praktijk vrijblijvend te zijn. Ik hoor regelmatig hoe ‘alleen’ plusklasleerkrachten zich voelen in het realiseren van een zorgplicht van de school.

Maak beleid. Draag het beleid uit. Samen. Verrijkend onderwijs is passend onderwijs voor (hoog)begaafde leerlingen. Verrijkend onderwijs is een zorgplicht.

Wil je weten hoe? Volg scholing, onze jaaropleiding specialist hoogbegaafdheid, of kijk eens naar het programma WijsBeleid.

3. Verrijkend onderwijs mag niet teveel tijd kosten

‘Ik wil de leerlingen het juiste werk geven in de klas, maar het mag niet teveel tijd kosten’. Deze zin hoor ik vaak. Soms nog in een andere verpakking: ‘maar ze moeten het wel zelfstandig kunnen, anders komen ze er niet voor in aanmerking’. Ik zou dan graag het hele schoolteam inclusief de directie willen laten omdenken.

Stel dat onze casus een klein beetje anders was, bijvoorbeeld:

‘Door omstandigheden kunnen wij onze plusklas voor zwakbegaafde kinderen niet meer voortzetten. Ze hebben ander noodzakelijk passend onderwijs gehad, maar we kunnen het dus niet meer voortzetten. De zwakbegaafde kinderen moeten weer fulltime terug in de reguliere klas. Maar ik wil wel dat deze kinderen in de klas de goede begeleiding krijgen. Wat kunnen we deze zwakbegaafde kinderen geven, zonder dat het ons extra tijd, werk of deskundigheid kost?’

Als je deze casus in de teamkamer ophangt, hoeveel ideeën en reacties komen er dan? En zouden de ideeën en reacties niet exact van toepassing kunnen zijn voor een plusklas voor (hoog)begaafde kinderen?

Opnieuw merk je dat verrijkend onderwijs vrijblijvend is. Het mag of kan geen tijd kosten. Het mag of kan geen geld kosten. Het mag of kan geen scholing tot deskundigheid kosten. Dit is regelmatig het geluid wat wij horen in de opleidingsgroepen en studiedagen. 

Maak beleid. Draag het uit. Doe het samen. Verrijkend onderwijs is niet vrijblijvend. Het is een gezamenlijke zorgplicht.

4. Tips materiaal verrijkend onderwijs

Het is goed te lezen in de casus dat de leerkracht aandacht heeft voor goed verrijkend onderwijs. Eén van de eisen aan goed verrijkend onderwijs is: niet meer bieden van hetzelfde. En een opmerking als ‘niet weer een werkboekje’ in de klas, sluit natuurlijk mooi aan bij het principe om niet meer van hetzelfde aan te bieden.

Als je inschrijft voor onze nieuwsbrief dan ontvang je twee-wekelijks cadeautjes over onder andere materiaal en lessen.

Wil je meer weten? Volg scholing, onze jaaropleiding specialist hoogbegaafdheid, of kijk eens naar het programma WijsBeleid.

Niks missen?

Het is fijn als passend onderwijs ook voor (hoog)begaafde leerlingen wordt gerealiseerd. Wij zetten ons daarvoor in. We delen elke 2 weken gratis een blog met een cadeautje.Wil je niks missen? Schrijf je in voor onze inspiratiemails.